For the English version, click here.
Naam: Liselotte Roosen
Leeftijd: 34
Woonplaats: Trondheim, Noorwegen
Sinds: 28 September 2014
Persoonlijk
Hoe ben je terecht gekomen in Noorwegen? Bijvoorbeeld de eerste keer dat je er kwam.Begin 2014 raakte ik mijn baan als psycholoog kwijt wegens longontsteking door burnout en besloot ik iets nieuws te gaan doen met mijn leven. Ik wilde niet meer als psycholoog aan de slag. In augustus 2014 kreeg ik twee banen tegelijk aangeboden: één als docent psychologie aan de vrouwenuniversiteit van Riyad en de andere als PhD kandidaat environmental psychology (climate change & art) in Trondheim, Noorwegen. Na lang nadenken en afwegen (het was een moeilijke keuze) werd het uiteindelijk Noorwegen, omdat ik hoopte met een PhD daarna ook weer meer kansen te hebben.
Waarom heb je besloten naar Noorwegen te verhuizen? (en wat gaf voor jou de doorslag)
Ik wist sowieso dat ik niet in Nederland wilde blijven. In Nederland mis ik de ruimte, de natuur en de bergen. Er zijn teveel mensen, er is teveel vervuiling en er zijn teveel regels voor alles (red tape). En het weer vind ik ook al niet geweldig, hoewel ik daarvoor ook niet naar Noorwegen had hoeven gaan. De winters zijn hier erg lang, koud en donker. Dus daardoor heb ik nog wel even getwijfeld. Maar ik ging hier vooral naartoe voor de (tijdelijke) baan (een contract van 3 jaar). Tijdelijk past goed bij mij want ik houd van verandering (dus daarna kan ik altijd nog naar Riyad als ik dat echt zou willen). Ik ging dus vooral voor de baan en niet zozeer voor het land, hoewel bijna alles beter is dan in Nederland, maar dat geldt voor bijna elk land in mijn optiek.
Wat vindt je de voor- en nadelen van Noorwegen ten opzichte van Nederland?
De voordelen zijn de ruimte wegens de lage bevolkingsdichtheid, de bergen en de (relatief schone) natuur. De nadelen zijn lange, koude, donkere winters, maar dat is niet alleen in vergelijking met Nederland, maar met alle landen waar ik gewoond heb. Ook vind ik het relatief moeilijk om echt in contact te komen met mensen hier en vriendschappen te sluiten. Ik heb hier ook moeite met het vinden van gelijkgestemden. Dat is wel eens lastig, maar mijn blog helpt hier wel bij.
Heb je het idee dat er daar meer begrip is voor jouw levensstijl dan in NL?
Nee, dat denk ik niet... hoewel ik het moeilijk kan vergelijken omdat ik mijn nieuwe levensstijl (leven zonder geld) pas echt heb doorgezet hier in Noorwegen. Wel lijkt het dat de mensen in Nederland over het algemeen zich meer bewust zijn van milieuproblematiek dan hier. Misschien is dat juist doordat er zo weinig natuur over is in Nederland (minder dan 12%) en mensen het daardoor meer willen beschermen. Uiteraard helpt het ook als mensen gereisd hebben naar andere landen met meer natuur en daardoor weten wat ze missen.
Leven zonder geld
Hoe kwam je in aanraking met de no money leefstijl?
Ik kwam op het idee doordat ik was begonnen met dumpster diving, voordat ik naar Noorwegen kwam. Dat beviel zo goed, dat ik ermee door bleef gaan en behoorlijk fanatiek werd. Vervolgens begon ik het idee van ‘leven van overschotten’ op steeds meer aspecten van mijn leven toe te passen. Zo kwam ik uiteindelijk terecht op 100% zonder uitgaven. Pas toen ik mijn blog gestart had, hoorde ik via lezers van mijn blog over anderen die ook zo leefden: met name Daniel Suelo en Mark Boyle. Ik hoop hen nog ooit te mogen ontmoeten.
Op welke manier ben je er mee begonnen? / Wat zijn de eerste praktische aanpassingen die je hebt gedaan?
De eerste stap was het dumpster diven en die stap was geinspireerd door Rob Greenfield. Ik volgde hem al zo’n twee jaar via Facebook en vond zijn levensstijl heel inspirerend omdat hij in alles zijn passies volgt en daardoor vrij is, in tegenstelling tot de gemiddelde mens die denkt dat hij/zij moet werken voor de kost en een huis moet hebben. Dit idee wordt ons min of meer opgelegd van jongs af aan en ik denk dat dat er (mede) toe leidt dat veel mensen hun echte dromen al snel opgeven en zelfs vergeten.
Eind november 2014 besloot ik de uitdaging aan te gaan om volledig zonder uitgaven te leven (met uitzondering van huur), omdat ik zag dat het kon. En kort daarop (begin zomer 2015) bedacht ik dat ik ook kon proberen om gratis woonruimte te vinden. Rond augustus 2015 vond ik een gezin waar ik gratis bij mocht komen wonen. En vanaf 1 october 2015 leefde ik volledig zonder uitgaven. Na 3 maanden verhuisde ik naar een boerderij waar ik mijn eigen cabin heb, met een badkamer en keuken naast de paardenstallen.
Wat zijn de eerste dingen waarvan je je realiseerde dat je die niet nodig had?
Het begon ermee dat ik me realiseerde dat ik dingen niet hoef te kopen. Alles wat te koop is in supermarkten is ook te vinden in de dumpsters. Ook schoonmaakmiddelen en hygieneproducten. Zelfs (werkende) oplaadbare batterijen en opladers heb ik gevonden. Maar de challenge heeft mij ook de vraag doen stellen of ik zonder zou kunnen, of wat ik zou doen als ik zonder zou komen te zitten. En dan blijkt eigenlijk dat we maar heel weinig dingen echt nodig hebben. Zo ontdekte ik dat men wasmiddel niet nodig heeft om was schoon te krijgen. Ook de meeste hygiene producten zijn volledig overbodig en zelfs schadelijk voor het lichaam en het milieu. En recent ben ik tot de conclusie gekomen dat we ook voedsel van de supermarkten niet echt nodig hebben en dat er veel voedzamer eten te vinden is in de vrije natuur. En uiteraard beperkt het zich niet tot produkten: ik weet nu bijvoorbeeld ook dat ik geen baan nodig heb – en dat is misschien wel het meest bevrijdende.
Kun je kort omschrijven wat voor jou de kern is van leven zonder geld?
In het begin ging het mij er vooral om dat ik niet meer wilde bijdragen aan verwoesting van de aarde door mijn aankoopgedrag. Bijvoorbeeld, als ik een ananas koop in Noorwegen, dan weet ik dat deze lang heeft moeten reizen en dat ik dus bijdraag aan de vervuiling die daarmee gepaard gaat. Of als ik kleding koop, dan ondersteun ik daarmee waarschijnlijk lage lonen, uitbuiting van mensen, misschien zelfs kinderarbeid en wederom een hele hoop vervuiling. Als ik niet-biologische produkten koop, dan weet ik dat ik daarmee bijdraag aan het uitsterven van bijen, waardoor een heleboel plantensoorten zullen verdwijnen. Ik wilde dat niet langer op mijn geweten hebben. En omdat ik zag dat er zoveel voedsel (en andere produkten) verspild wordt, zag ik hoe ik eindelijk uit die destructieve cyclus kon stappen. Daarnaast was het ook mooi meegenomen dat ik geld kon sparen om in de toekomst een ecohuis te bouwen of een ecodorp te kunnen starten.
Toen ik eenmaal geldloos leefde merkte ik dat het nog véél meer voordelen had, die allemaal voortkomen uit het ontwikkelen van een nieuwe kijk op de wereld. Geld promoot een voor-wat-hoort-wat mentaliteit. Als je zonder geld leeft (zonder uitgaven) dan kun je daar langzaamaan van loskomen en dan merk je hoeveel impact dat heeft op alles wat je doet. Want die mindset is bij veel mensen in bijna alles doorgedrongen.
Wat is je uiteindelijke doel?
Voor mijzelf is het doel ultieme vrijheid en mijn missie op grotere schaal is het aandacht geven aan de verwoesting waar we allemaal aan bijdragen. Hopelijk kan ik mensen inspireren om veranderingen in levensstijl te overwegen, of hen in elk geval laten zien dat er alternatieven mogelijk zijn. Veel mensen zien het leven zoals het is namelijk als de enige mogelijkheid. Ik dacht dat zelf ook voordat ik aan mijn projecten begon. En dat is heel deprimerend en ontmoedigend, vooral als je iets voor de aarde wil doen en je leven betekenis wil geven.
Je krijgt veel vragen over hoe je leeft zonder geld, maar toch gebruik maakt van faciliteiten waar andere mensen voor betalen. Wat is daarop je visie?
Het klopt dat ik nog steeds gebruik maak van bepaalde faciliteiten die door anderen zijn betaald. Ik gebruik bijvoorbeeld internet en water/electriciteit wat bekostigd wordt door de eigenaren van de boerderij waar ik nu woon. Verder maak ik gebruik van wegen en andere openbare structuren. Voor mij is het echter niet relevant dat hiervoor betaald is; dat maakt mijn geldloze bestaan niet minder geldloos. Mensen bedoelen namelijk vaak dat als je niet betaald en toch gebruikt maakt van dingen waarvoor betaald is, dat je een soort uitbuiter bent; iemand die leunt op anderen.
Het doel van mijn levenswijze is niet om alles voor niets te krijgen en mijn leven gemakkelijk te maken. Het doel is ook niet om alles alleen te doen of volledig onafhankelijk te worden (al zou ik genoeg kennis hebben om zonder hulp van anderen te overleven). Het doel is om los te komen van structuren en constructies die destructief zijn voor de aarde – en helaas is gebleken dat geld één van die dingen is.
Als iedereen zo zou leven als ik, dan zou dit punt er natuurlijk niet toe doen, want dan zou iedereen alles gratis doen. Mensen zouden hun steentje bijdragen aan de gemeenschap omdat ze belang hechten aan bepaalde zaken in plaats van puur om geld te verdienen. Helaas is mijn levensstijl echter nog niet zo algemeen dat mensen direct begrijpen wat het inhoudt. Veel mensen hebben er ook bepaalde (onjuiste) veronderstellingen en associaties bij.
Mensen lijken vaak angstig dat als er geen geld zou zijn, dat er dan veel meer mensen zouden zijn die hun steentje niet meer bijdragen en dus het harde werk van anderen uitbuiten. Ik denk dat dat niet zo is. Natuurlijk zullen er altijd mensen zijn die op anderen leunen en het systeem uitbuiten, met of zonder geld. Maar ik denk dat dat er juist minder zullen zijn als geld geen rol meer speelt. Dan zijn er namelijk veel meer natuurlijke (en directe) consequenties voor ineffectief gedrag. Bijvoorbeeld, als jouw leefgemeenschap in een gebied woont dat kan overstromen omdat het onder de zeespiegel ligt, dan moet je er als groep voor zorgen dat de dijken sterk genoeg blijven. Iedereen is dan gemotiveerd om daar aan bij te dragen, want het is een gemeenschappelijk belang. Als iedereen het aan anderen zou overlaten en er op den duur nog maar een paar mensen overblijven die het werk doen, dan zouden die daar op den duur ook genoeg van krijgen en zich gewoon elders vestigen. Er zijn dus veel eerder natuurlijke consequenties voor onbehulpzaam of egoistisch gedrag. Dat is veel eerlijker. In een samenleving met geld is er ook nog eens veel verborgen luiheid: mensen die simpelweg anderen betalen zodat ze zelf niks constructiefs hoeven te doen.
Momenteel heb je een baan en zet je al je geld opzij. Je wilt stoppen met werken eind 2017. Ben ik nieuwsgierig:
1. Wat ga je met dat geld doen? Drie jaar salaris is toch een flink bedrag :)
Dat klopt :) Ik weet nog niet precies wat ik ga doen... Oorspronkelijk wilde ik het opsparen om daarna een stuk land te kopen om een eco-community te starten, maar door mijn nieuwe levensstijl en nieuwe inzichten ben ik daar niet meer zo zeker van. Als ik namelijk iets koop, dan zit ik weer vast aan kosten (en aan geld) en daar wilde ik juist van loskomen. Dus waarschijnlijk houd ik het achter de hand als een plan B maar ga ik eerst kijken hoe ik als nomade kan leven, volledig van de natuur.
2. Wat ga je dan met je tijd doen?
Ik zou heel graag een tijdje als een nomade gaan leven, reizend naar veel verschillende plekken en onderweg leren over (en leven van) eetbare planten. Voor mijn volgende project ben ik van plan om van Noorwegen naar Spanje te reizen, ofwel te voet of te paard. Ik ben momenteel al op zoek naar een geschikt (gratis) paard. Paarden worden hier regelmatig gratis weggegeven, omdat het erg duur is om ze te onderhouden. De meeste paarden die worden weggegeven zijn gepensioneerde paarden uit de sport, of erg jonge en onervaren paarden. Ik heb in elk geval de mogelijkheid om hier een paard te stallen als ik een geschikte vind.
Ik zou ook graag naar andere landen reizen. Het lijkt mij bijvoorbeeld geweldig om een keer de zijderoute te doen. Dat lijkt me een geweldige ervaring! En onderweg kan ik dan gratis workshops en lezingen geven over alternatieve levensstijlen en geldloos leven. Dat is ook waar ik de rest van mijn leven graag aan zou willen wijden: het welzijn van de aarde en aan het promoten van een milieuvriendelijke levensstijl.
Wat is voor jou momenteel het lastigste aan deze levensstijl? Zijn er dingen waar je tegen aan loopt?
Gek genoeg is er niet echt iets wat ik kan bedenken wat lastig is aan deze levensstijl, behalve dan de groeiende angst dat de mensheid teveel natuur verwoest (en blijft verwoesten), wat mijn levensstijl en dat van vele andere levensvormen met mij, in steeds grotere mate bedreigt... zo moeten andere wezens zich denk ik ook voelen. Er blijft steeds minder ruimte over en steeds minder natuur. En het is de natuur die ons allemaal leven verschaft. Niet de supermarkt en niet de bedrijven en zeker al niet de staat/overheid.
Maar wat mij persoonlijk betreft, heb ik vooral gemerkt dat mijn leven zoveel simpeler en makkelijker geworden is en dat ik veel gelukkiger ben en me vrijer voel. Ik kan mij wel voorstellen dat als ik bijvoorbeeld ziek zou worden (of al een ziekte zou hebben) het misschien lastiger zou kunnen zijn. Maar ik verdiep me in elk geval in plantengeneeskunde en probeer zo goed mogelijk voor mijn lichaam te zorgen. Daarbij denk ik dat de doorsnee levensstijl veel slechter voor de gezondheid is dan de mijne, dus ook dat zou denk ik voor mij geen reden zijn om mijn droom op te geven. Ik zal er in elk geval alles aan doen om het voort te kunnen zetten, wat er ook gebeurt.
We zagen al op Facebook dat er best wat reacties loskomen wanneer jij aangeeft op deze manier te leven. Wat zijn de reacties uit je omgeving? En in het begin?
In het begin dachten de meesten dat ik mijn verstand verloren had :) maar dit veranderde gelukkig al snel. Toen bleek dat het allemaal mogelijk was wat ik van plan was, waren mijn vrienden en ouders vooral heel blijverrast en trots dat het gelukt was. Op Facebook zijn er gelukkig ook wel vaak positieve reacties, maar voor sommige mensen is het nog een stap te ver. Dat begrijp ik ergens ook wel, want voor mij is het ook een geleidelijk proces geweest, dus het is logisch als anderen (vooral als ze niet vanaf het begin hebben meegelezen) niet altijd begrijpen hoe je de dingen anders zou kunnen doen en interpreteren dan de gangbare manier.
Wat wil je zelf overdragen?
Ik zou heel graag zien dat wij (de mensheid) op een andere manier met de natuur omgaan. Dat we ons weer één voelen met het ecosysteem waarin we leven en dat we ons meer bewust worden van de resources waar we gebruik van maken. En ook dat we weer meer verantwoordelijkheid gaan nemen voor de gevolgen van ons eigen handelen, bijvoorbeeld door de aankopen die we doen. Ik zou graag zien dat mensen weer meer zelfvoorzienend worden, want dat zou de duurzaamheid op aarde ten goede komen. Ik zou graag zien dat we weer meer gaan denken aan de lange termijn in plaats van de gebruikelijke wegwerp-mindset. Dat we weer meer gaan kijken naar hoe we echt waardevol kunnen bijdragen aan de aarde, in plaats van alleen maar kijken naar financiele contributies. En dat dus het belang van de aarde weer voorop komt te staan in plaats van eigenbelang.
Ik denk dat geldloos leven een heel geschikte weg is om dit allemaal te bereiken. Als je namelijk de natuur weer als belangrijkste en primaire resource ziet (wat het ook is), dan ga je de natuur ook automatisch veel meer waarderen en beschermen.
Voor jou staat leven zonder geld gelijk aan vrijheid. Maar is het niet zo dat er juist veel mensen zijn die dat andersom zien? Dat ze met geld hun vrijheid ‘kopen’, doordat ze zich de dingen kunnen veroorloven die ze graag willen doen of bijvoorbeeld vroeg met pensioen kunnen?
Dat klopt inderdaad, en vroeger dacht ik dit ook. Maar nu zie ik dat het vooral een valkuil is; een truc om mensen aan het werk te houden. Natuurlijk kan je veel dingen doen als je geld hebt, maar ik kan diezelfde dingen ook zonder geld doen (vooral als het gaat om ervaringen). En daarnaast: wat is de prijs? Als ik diezelfde dingen zonder geld doe, dan hoef ik niet eerst te werken om geld te verdienen om het te kunnen bekostigen en dan heb ik dus ook de tijd om deze dingen daadwerkelijk uit te voeren. Met een full-time baan en hoge vaste lasten heb ik er misschien geld voor, maar geen tijd meer om alles te doen wat ik zou willen doen. Dan kun je alleen de dingen doen die je echt wilt in weekends en vakanties. Dat betekent dus dat je leven ineens een stuk korter wordt. Nu kan ik de dingen die ik belangrijk vind doen wanneer ik maar wil. Niet ooit in de verre toekomst als ik met pensioen ben, maar nu! Ik kan mijn hele leven er aan wijden.
Ik kan bijvoorbeeld nu direct met pensioen gaan als ik dat zou willen. Ik hoef daar niet jaren voor te sparen, want geld is geen noodzaak meer voor mij. Ik hoef ook niet jarenlang een baan aan te houden waar ik geen voldoening uit haal en waar ik voor mijn gevoel geen toegevoegde waarde mee bijdraag. Als niemand meer zou geloven dat geld een noodzaak was, dan zou niemand meer werk doen wat oninspirerend was. De wereld zou er dan heel anders uit zien!
Dan hoeven we geen werk meer te doen wat bijdraagt aan vervuiling van de aarde. In plaats daarvan kunnen we stoppen met werken en ons full-time inzetten voor het behoud van de natuur en andere dingen die we werkelijk belangrijk vinden.
Werken om met pensioen te kunnen is geen vrijheid. Het is uitgestelde vrijheid. En je weet nooit wanneer het precies zal komen. Als de regels weer eens veranderen (bijv. pensioengerechtigde leeftijd weer eens omhoog), dan duurt het misschien weer langer dan gepland, en je hebt het niet eens zelf in de hand. Iemand die vrij is, is niet gebonden aan regels. Wat de regels ook zijn, ik kan nog altijd met pensioen wanneer ik dat wil.
Dat is vrijheid.
Je geeft aan dat een leven zonder geld voor jou een leven zonder stress betekent. Hoe werkt dat? Want ik persoonlijk (en met mij waarschijnlijk de rest van de wereld) ga juist stressen als we géén geld hebben. Als ik niet weet wat ik ga eten morgen en geen geld heb om iets te kopen dan is de druk toch juist heel hoog om iets te vinden of te regelen? Dan is het juist relaxt om naar de winkel te kunnen gaan om iets te kopen.
Yes! Je slaat de spijker op zijn kop :) Als je geen geld hebt, dan is het stress, want we hebben niet geleerd om voor onszelf te zorgen. Daardoor is het ook heel stressvol als je mogelijk je baan kwijt gaat raken. Maar wat als je gewoon voor jezelf kunt zorgen en je weet waar je eten vandaan kunt halen? Wat als je weet dat je altijd op de natuur terug kunt vallen? Dan heb je nooit meer stress, want je weet dat je altijd veilig bent. Je kunt altijd voor jezelf zorgen, ook als de staat of het systeem het laat afweten. En de staat laat het heel vaak afweten.
Als je weet hoe je zonder geld kunt leven, dan maakt het niet uit als je je baan kwijtraakt. Zelfs als de supermarkten niks meer op voorraad hebben wegens een crisis, dan maakt dat ook niks uit, want je bent niet meer afhankelijk van de supermarkt.
Ga je nog wel eens naar Nederland? En hoe reis je dan zonder geld?
Ik ben vorig jaar nog eens in Nederland geweest voor een conferentie (de universiteit betaalde mijn reis), maar ik was blij dat het maar voor een paar dagen was. Ik merkte dat ik last kreeg van mijn longen door de vervuilde lucht. Ik denk dat dat was omdat ik het niet meer gewend was. Als je er woont dan merk je het op den duur niet meer. Dat is ook het gevaar van wat we met de natuur doen: we wennen eraan en daardoor lijkt het minder erg dan het is.
Overigens, als ik klaar ben met mijn PhD volgend jaar ben ik van plan nog steeds veel te reizen, maar alleen nog maar (of op z’n minst voornamelijk) lopend, liftend, op de fiets of te paard.
Tips
Kun je een heel beknopt stappenplan maken voor de gemiddelde consumer zoals ik, om meer te besparen / zuiniger te leven? Echt superkort en beknopt de belangrijkste tips om toe te passen in het dagelijks leven.1. Dumpster diven is een heel goed begin. Zo is het voor mij ook begonnen. (Een alternatief is 'foragen' (=eten uit de natuur).
2. Daarna kun je stap voor stap gratis alternatieven vinden voor al je kostenposten. Elke keer dat je geld uitgeeft kun je je afvragen: hoe zou ik in deze behoefte kunnen voorzien zonder geld uit te geven? En dan experimenteren en uitproberen.
3. Elk alternatief kun je vervolgens ook testen aan de duurzaamheidsfactor. Als het niet duurzamer is dan de doorsnee manier, dan is het misschien ook niet heel waardevol. Je zult zien dat als je de dingen doet die goed zijn voor de aarde, dat dat ook goed is voor jou!
Tot slot hier nog wat links voor meer informatie, met praktische tips over hoe je aan de slag kunt gaan:
Meer over de Stop-Shopping-Challenge, waar alles mee begon:
Meer over Dumpster diving:
Meer over gratis woonruimte:
Meer over de Moneyless Mindset:
Meer over Leven in vrijheid:
OR 